Оюуны өмчийн газрын 2020 оны төлөвлөгөөт шалгалтын хуваарийн дагуу Хяналтын хэлтсийн даргын 2020 оны 02 дугаар сарын 22-ний өдрийн 01 тоот удирдамжийн хүрээнд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй контент борлуулагч хуулийн этгээдүүдийн үйл ажиллагааг “Утга зохиол, урлагийн бүтээлийг хамгаалах тухай Бернийн конвенц”, “Зохиогчийн эрхийн тухай Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын гэрээ”, “Тоглолт болон дуу авианы бичлэгийн тухай Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын гэрээ” болон “Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хууль”-ийн хүрээнд төлөвлөгөөт хяналт, шалгалтыг 2020 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс 2020 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдрийн хооронд Хяналтын улсын ахлах байцаагч Ч.Эрдэнэбаяр, Хяналтын улсын байцаагч Б.Цэндээхүү, Г.Бат-Оргил, О.Амарбат нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр зохиогчийн эрхийн бүтээлүүд болох кино, контентыг зохиогч, эрх эзэмшигчийн зөвшөөрлөөр болон зохиогчийн эрх эзэмших гэрээ байгуулан ашиглаж байгаа эсэхэд хяналт шалгалт хийлээ.

Оюуны өмчийн хууль батлагдсантай холбогдуулан Оюуны өмчийн газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Ганзориг, Монголын мэргэшсэн үнэлгээчдийн институтийн тэргүүн Г.Баянмөнх, Оюуны өмчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчдийн холбооны тэргүүн Д.Эрдэнэчимэг нар 2020 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдөр хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгуулж гарын үсэг зурлаа.

Оюуны өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах замаар мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг дэмжих, оюуны өмчийн үнэлэмжийг өсгөх, технологийн агууламж, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, салбарын хуулиудын хэрэгжилтийг хангахад оюуны өмчийн эрхийг үнэлэх асуудал чухлаар тавигдаж байна.

Сургалтанд тус газрын аж үйлдвэрийн өмчийн хэлтсийн шинжээч Б.Одгэрэл багш, судлаачид эрдэм шинжилгээний ажил гүйцэтгэх, үр дүнг үйлдвэрлэл, хэрэглээнд нэвтрүүлэхэд аж үйлдвэрийн өмчийн тухайлбал шинэ бүтээл, ашигтай загвар, бүтээгдэхүүний загвар болон барааны тэмдгийн эрхийн хамгаалалтын гүйцэтгэж байгаа үүрэг, тэдгээрийг зах зээлд амжилттай ашиглах боломжуудын талаар мэдээлэл, арга зүйн зөвлөгөө өглөө.

УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар, Оюуны өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн хэлэлцэж баталлаа.

Монгол Улсад оюуны өмчтэй холбогдсон харилцааг Патентын тухай хууль, Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хууль, Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулиар зохицуулдаг. Гэвч эдгээр хуульд давхардсан, зөрүүтэй, хууль хоорондын уялдаа холбоогүй зохицуулалтууд байсаар байгаа нь оюуны өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, зохиогчийн эрхийг хамгаалах, үр өгөөжийг хүртэхэд сөргөөр нөлөөлсөөр байгаа юм. Тиймээс энэ төрлийн харилцааг зохицуулдаг хууль хоорондын зөрчлийг арилгах, оюуны өмчийн байгууллагын үйл ажиллагааг тогтвортой болгохоор Оюуны өмчийн тухай хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Н.Учрал нарын 9 гишүүн боловсруулжээ.

Оюуны өмчийн хууль батлагдсантай холбогдуулан Оюуны өмчийн газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Ганзориг, Шинжлэх ухааны академийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга Б.Авид нар 2020 оны 01 дүгээр сарын 24-ны өдөр хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгуулж гарын үсэг зурлаа.

Шударга байдлын үнэлгээгээр 2018 онд Оюуны өмчийн газар 76.1 үнэлгээ авч 9 дүгээрт эрэмбэлэгдсэн бол 2019 оны шударга байдлын үнэлгээгээр 81.6 үнэлэгдэж, өмнөх оны үзүүлэлтэй харьцуулахад 5.5 хувиар өсөж 5 дугаарт эрэмбэлэгдсэн байна.

Төрийн 62 байгууллагаас үйлчилгээ авсан 7400 иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын төлөөлөл болон үйлчилгээ хүргэсэн 1360 албан хаагч, 795 шинжээчийн үнэлгээнд үндэслэн 2019 оны шударга байдлын үнэлгээг тооцон гаргав.

Сургалтаар тус байгууллагаас мэдээллийн ил тод байдлыг хангах чиглэлээр хийгдэж байгаа ажлын үйл явц, цаашид анхаарах асуудлууд, нийтийн албанд авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлж ажиллах боломж, арга замуудын талаар болон 2019 оны Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг гаргахтай холбоотой нэгдсэн мэдээллээр хангаж ажиллаа.

Оюуны өмчийн газрын үйл ажиллагаа зохицуулсан хуулиудад нэмэлт болон шинэчилсэн найруулгыг төслийг Хууль зүй, дотоод хэргийн яамнаас боловсруулаад байна. Мөн Оюуны өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах тухай шинэ хуулийн төслийг УИХ-аар хэлэлцэхэд бэлтгээд байгаа ажээ. Эдгээр хуулийн төсөлд үнэлгээний олон улсын стандарт, Оюуны өмчийн үнэлгээ хийх мэргэжилтэн бэлтгэх, татвар хөнгөлөлт, чөлөөлөлт, оюуны өмчийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах сан байгуулах, гадаад улс оронд оюуны өмчийн бүтээлийн эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд хууль эрх зүйн зөвлөгөө өгөх, оюуны өмчийн маргааныг шийдвэрлэх зэрэг асуудлуудыг тодорхой болгож өгсөн байна.

Инновацийн үйлдвэрлэлийн ноу-хау болох мэдлэгийг бүтээх, бүртгэх, баталгаажуулах, үнэлэх, арилжаалах,мэдээлэх, түгээх, үр шимийг хүртэх зэрэг эрх зүйн асуудлаар Оюуны өмчийн газрын Захиргаа удирдлагын хэлтсийн дарга С.Ганзоригтой ярилцлаа.

-Оюуны өмчийн ойлголтын талаар манай шинжлэх ухааны салбар салбарынхан мэддэг, хүндэлж, эрхэмлэдэг болсон. Жилд үйлчлүүлэгчдийн тоон өсөлтийг салбараар нь ангилбал манай  шинжлэх ухааны салбарын эрдэмтдийн эзлэх хувь өндөр гарах болов уу?

-Монгол Улсад 1963 оноос өнөөг хүртэл шинэ бүтээлийн 4600 патент, ашигтай загварын 2792 гэрчилгээ, бүтээгдэхүүний загварын 3099 патент олгогдсон. Мөн үндэсний барааны тэмдгийн мэдүүлгээр 23887, Барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээр, Протоколын дагуу 50298 барааны тэмдэг, зохиогчийн эрхийн  11110 бүтээл бүртгэгдэж, гэрчилгээ олгогджээ. Энэ 2019 онд шинжлэх ухаан, утга зохиолын салбарын 629 бичмэл бүтээлийг зохиогчийн эрхийн бүтээлийн санд бүртгэл хийсэн. Патентыг технологийн салбараар нь ангилан авч үзвэл хими-35,9 хувь, тоног төхөөрөмж-10,8 хувь, механик инженер-21,4 хувь бусад салбарт 31,9 хувийг тус тус эзэлж байна.

-Дэлхийн жишиг оюуны өмчийг худалдах, технологи дамжуулах, роялти хүртэх, хамтран эзэмших зэрэгарилжааны олон хэлбэрээр патентын үнэ цэнийг өсгөж байна. Харин манайд патентаа үнэлүүлэх хүсэлт гаргавал ямар үйл ажиллагааны дараа барьцаа хөрөнгөний хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдөж, зах зээлийн эргэлтэд оролцох боломжтой вэ?

-Оюуны өмчийн газар нь Патентийн тухай хууль, Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хууль, Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль, хэрэгжүүлэн ажилладаг. Эдгээр хуулийн дагуу патент, гэрчилгээ олгож, зохиогчийн эрх үүсэж байгаа боловч патент, гэрчилгээ болон зохиогчийн эрх эзэмшигч нь оюуны өмчийн үр шимийг тэр бүр хүртэж чадахгүй байна.

Оюуны өмч бүтээхийг урамшуулах, хамгаалах, үнэлэмжийг өсгөхийн зорилго нь түүнийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхэд оршдог. Монгол Улсын оюуны өмчийн салбарт мөрдөгдөж байгаа дээрх хуулиуд нь оюуны өмчийг төрөөс хамгаалах харилцааг голчлон зохицуулдаг ч хамгаалагдсан оюуны өмчийг хэрхэн эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, үр шимийг нь хүртэхийг зохицуулаагүй байдаг. Энэ нь оюуны өмч нь патент, гэрчилгээ, хуулиар хамгаалагдсан ч эдийн засгийн үнэлэмж сул тул хуулийн этгээдэд оюуны өмчөөр хөрөнгө оруулах, оюуны өмчийн эрхээ барьцаалах, худалдах, тодорхой хугацаагаар бусдад ашиглуулах зэргээр иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцоход эдийн хөрөнгөөс доогуур үнэлэгдэх бэрхшээлийг бий болгож байна. Уг оюуны өмчийн эдийн засгийн эргэлтэд оруулах эрх зүйн зохицуулалтыг УИХ-ын гишүүн Н.Учрал санаачилж боловсруулаад УИХ-д өргөн бариад хэлэлцэх эсэхийг нь шийдвэрлэсэн байгаа. Энэ хууль батлагдсанаар оюуны өмчийн үр өгөөжийг хүртэх эрх зүйн хамгаалалттай болох юм. Хэдийгээр хууль батлагдаж гараагүй ч оюуны өмчийн үйл ажиллагааг дэмжсэн энэ чиглэлийн байгууллагуудын мэдлэгийн цар хүрээ, ойлголт нэлээд нэмэгдсэн. Мөн уг хууль батлагдсан тохиолдолд Оюуны өмчөө барьцаалах, хувьцаа гаргах, даатгалд хамруулах боломж бүрдэх юм.

Шинжлэх ухаан технологийн салбарын тэргүүлэх эрдэмтэн судлаачид болон хамтран ажилладаг салбар бүрийн төлөөлөгчдийн санал бодлыг сонсож, харилцан ярилцах, чөлөөт хэлэлцүүлэг өрнүүлэх зорилготой өглөөний цай хөтөлбөрийн эхний үйл ажиллагааг АШУҮИС-ийн Технологи, Инновацийг Дэмжих Төв ( TISCs)-ийн өнөөгийн болон ирээдүйн хөгжлийн чиг хандлага сэдвээр зохион байгууллаа.

Технологи ба инновацийг дэмжих төвүүдийг /TISCs/ чадавхжуулах, үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг-Оюуны өмчийн газраас Дэлхийн Оюуны Өмчийн Байгууллагатай (ДОӨБ) хамтран “Технологи, Инновацийг Дэмжих Төвүүдэд сургалт, уулзалт зөвлөгөөнийг 12 дугаар сарын 17-ны өдөр амжилттай зохион байгууллаа.

"Оюуны өмчийн мэтгэлцээн" тэмцээнд Оюуны өмчийн газрын шинэ бүтээл, ашигтай загварын шинжээч Б.Одгэрэл, Монголын Карл Попперын мэтгэлцээний нийгэмлэгийн шүүгчид хамтран шүүж явууллаа.

Нэг баг 3 сурагчдын бүрэлдэхүүнтэйгээр нийт 35 баг оролцож Карл Попперийн мэтгэлцээний дүрмээр багууд мэтгэлцэн 1, 2-р тойргийн тоглолтоос шилдэг 16 баг, хасагдах шатны 1-р тойргийн тоглолтоос 8 баг, 2-р тойргийн тоглолтоос 4 баг үүнээс шилдэг 2 багийг зарлан аваргын төлөөх мэтгэлцээн үргэлжилж, тэмцээн маань маш өрсөлдөөнтэйгээр явагдан шүүгчид дүнгээ гаргалаа.